"Курайдыҥ чӧли": Версиялардыҥ башкаланганы
Толынты кырылды Толынты кожулды
Јолдык 27:
== Археологиязы ==
Курайдыҥ чӧли археологический кереестерле бай. [[Чуй]]дыҥ суузын јараттай кезер таштар, кургандар, кӧп тоолу ташта јуруктар ла јебрен субактар артып калган. Кургандардыҥ ортодо јебрен тӱрк культурага келишкенин «курайские» деп билимчилер адаган.
Јебрен субактар кичу ле јаан Ӱлегем ӧзоктӧрдӧ ([[Кӱпчеген]] ле [[Ӱлегем]] јурттардын јанында), [[Урсул]] суунын ичинде ([[Шашыкман]] ла [[Короты]] јурттардыҥ ортозында, онойдо ок Актуру суунын ичинде ле Тете деп ӧзӧктӧ бар.
VII, VII—IX чактыҥ кезер таштары тӱрк эпохага келижет. Бу тӱӱкилик ле архиологиялык кереестерде јебрен руникалык бичиктер ле јуруктар арткан. Тете деп ӧзӧктӧ Чуй сууныҥ сол јарадында јаан «Кезер» таш бар. Јажыл-боро гарниттен эдилген [[кезер таш]] тӧрт толыкту чеденниҥ кӱнчыгыш јанында турат, чеденниҥ ичи ташла салынган. Кезер таштыҥ сыны — 1,6 метр, курлаазында јооны — 3,4 метр, кезер тизезине јетире јерде.
[[Тыттугем]] сууныҥ оозында ӱч јаан таш бар. Јебрен тӱрк соојындарда айдылган: озо чакта Урсул ичинде бай-јайзаҥ кижи јаткан, оныҥ ӱйи кыдат келин болгон. Ол кыдат јерине качып јанарга санаган. Курайдыҥ чӧлине једип келерде, айдары јок шуурган келген, келин улузыла кожо чарчап калган. Кийининеҥ келген ӧгӧни оныҥ сӧӧгин тудала, тонобозын деп, ӱстине јаан таштар салган. Је кыдыттар оны билип ийеле, таштарды јылдырып, јайзаҥныҥ ӱйиниҥ сӧогин ле алтын-мӧҥӱн јӧӧжӧзин Кыдат јерине казып апарган.
== Јуруктардыҥ кӧмзӧзи ==
| |||