Википедия

Леви-Монтальчини, Рита

итальян нейробиолог

Рита Леви-Монтальчини (итальяндап Rita Levi-Montalcini; 1919 јылдыҥ кандык айыныҥ 22-чи кӱнинде, Туринде — 2012 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 30-чы кӱнинде, Римде — итальян нейробиолог, физиология ла эмчиликте Нобельдиҥ сыйыныҥ лауреады. Бу сыйды ол Стэнли Коэнле] кожо «ӧзӱштиҥ айалгаларын» ачкан учун (NGF) алган. Итальян республиканыҥ јаантайынга сенаторы.

Рита Леви-Монтальчини
итальяндап Rita Levi-Montalcini
Чыккан ӧйи кандык айдыҥ 22 кӱни 1909(0004-22-1909)[1][2][3][…]
Чыккан јери
Божогон ӧйи јаҥар айдыҥ 30 кӱни 2012(0012-30-2012)[1][2][4][…] (103 јаш)
Божогон јери
Ороон
Билим сфера нейробиология[d]
Иштеген јери
Ӱренген јери
Кайралдары ла премиялары
Логотип Викицитатника Викицитатниктеги цитаталар
Логотип Викитеки Викитекадагы бичимелдер
 Медиафайлдар Викискладта

Биографиязы тӱзедер

Рита Леви (эјелери ле аказыла кожо 1930 јылда ӧбӧкӧзин Леви-Монтальчини деп солыган) Туринде еврей сефара биледе чыккан, эјелери ийгистер болгон. Рита биледе тӧртинчи бала. Олордыҥ адазы Адамо Леви (1932 јылда јада калган) инженер-электрик, математик болгон. Адамоныҥ билези Казале-Монферрато деп јердеҥ болгон. Энези дезе Аделе Монтальчини — јурукчы, Асти деп јердеҥ[11].

1936 јылда Рита Леви-Монтальчини эмчилик-школды божодоло, Джузеппе Леви (1872—1965) деп физиологтыҥ болушчызы болгон.[12] Је, удабай, Муссолининиҥ башкарузыныҥ Јасагы аайынча (еврей укту улуска билим ле ӧскӧ дӧ иштерде туружарга јарабас) оны ижинеҥ јайлаткан.

1943 јылда Рита Леви-Монтальчининиҥ билези Флоренция јаар јӱре берген. Туринге ойто јӱк ле јуу божогон кийнинде јангандар.

1946 јылдаҥ ала ол Сент-Луисте Вашингтонныҥ университединде иштеген. 1951 јылдаҥ ала ол ондо зоологияныҥ ассоциированный профессоры, 1958 јылдаҥ ала профессор.

1974 јылда Рита Леви — ЕМВО-ныҥ турчызы. Америкада кеендиктиҥ ле билимниҥ академиязыныҥ турчызы, онойдо ок США-да НАН-ныҥ турчызы (1968), ондо ок Рита Леви тӱӱкиде 10-чы ӱй кижи-турчы болгон.

1974 јылда ол, атеист те болзо, билимниҥ Папский академиязыныҥ баштапкы ӱй кижи-турчызы болгон. 1989 јылда билимниҥ Француз академиязыныҥ иностранный турчызы.

1995 јылда «Лондондо каанныҥ биригӱзиниҥ» турчызы.

Итальян Республиканыҥ Сенадыныҥ эҥ узак иштеген турчызы, солцентристтердиҥ коалициязын јӧмӧгӧн. 1992 јылда «Кижиликти ајарынзын деп»[13]. (« Предупреждение человечеству») кол салган. Ританыҥ аказы — Джино (Луиджи) Леви-Монтальчини (1902—1974), јарлу архитектор; эјези, ийгистиҥ келтейи — Паола Леви-Монтальчини (1909—2000), јурукчы; экинчи эјези — Нина (Анна) Леви-Монтальчини, ол керегинде Рита Леви автобиографиялык бичик чыгарган; бӧлӧзи — Еуджения Сачердотс де Лустиг (1910—2011) аргентинаныҥ билимчи-эмчизи, Рита Леви-Монтальчини бӧлӧзиле кожо эмчилик-школдо ӱренеле, Туринниҥ университединде гистолог Джузеппе Левиниҥ шиҥжӱ-ӧмӧлигинде иштеген, олорло кожо Сальваторе Лурия ла Ренато Дульбеко[14][15] болгондор).

Кайралдары тӱзедер

  • 1963 — Max Wein stein Award, United Cerebral Palsy Association;
  • 1969 ― Фельтринеллиниҥ сыйы;
  • 1974 — William Thomson Wakeman Award, National Paraplegia Foundation;
  • 1981 — Розентилдиҥ сыйы;
  • 1983 — Луиза Гросс Хорвицтиҥ сыйы, Колумбияныҥ университеди;
  • 1985 — Ралф Жерардыҥ сыйы
  • 1986 — Альберт Ласкердиҥ фундаментал эмчилик шиҥжӱлер учун сыйы;
  • 1986 јылдыҥ јаан изӱ айдыҥ 7-чи кӱни — «Итальян Республикага экелген једимдери учун» деп орденниҥ командоры;
  • 1986 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 31-чи кӱни — «Кеендик ле ӱредӱликте једимдер учун» деп алтан медаль;
  • 1987 — США-ныҥ национал билимдик медали;
  • 1987 јылдыҥ чаган айыныҥ 8-чи кӱни — «Итальян Республикага экелген једимдери учун» деп орденниҥ Јаан крести;
  • 1990 — Ӱстӱги Советтиҥ билим шиҥжӱлер учун алтын медали;
  • 2001 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 6-чы кӱни — Кеендик ле билимде једимдери учун алтын медаль;
  • 2009 — Leonardo da Vinci Award, European Academi of Sciences (баштапкы алган кижи);
  • 2009 — «Кӱндӱлӱ легионныҥ Улу офицери» (Франция).

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи тӱзедер

  •  
    Рита Леви-Монтальчини, Сальсомаджоре Терме
  •  
    Монтальчини, Скальфаро Чампи, Руббия Чахановьев

Ајарулар тӱзедер

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Internet Speculative Fiction Database (англ.) — 1995.
  3. ↑ Энциклопедия Брокгауз (нем.)
  4. ↑ Societies A. C. o. L., Press O. U., Tang J. Levi-Montalcini, Rita (22 April 1909–30 December 2012) (англ.) // American National Biography Online / S. Ware — [New York]: Oxford University Press, 2018. — ISSN 1470-6229 — doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1302688
  5. ↑ The Washington Post (англ.) / S. Buzbee — Washington: Fred Ryan, 1877. — ISSN 0190-8286; 2641-9599
  6. ↑ The Sydney Morning Herald (англ.) — Sydney: Fairfax Media, 1831. — ISSN 0312-6315
  7. ↑ 7,0 7,1 www.accademiadellescienze.it (итал.)
  8. ↑ encyclopedia.com (англ.) — HighBeam Research.
  9. ↑ http://www.infoplease.com/encyclopedia/people/levi-montalcini-rita.html
  10. ↑ Notable Names Database (англ.) — 2002.
  11. ↑ Women in the Biological Sciences
  12. ↑ Гистолог Джузеппе Леви дезе Ританыҥ адазы, энези — Наталия Гинзбург.
  13. ↑ World Scientists' Warning To Humanity (англ.) (недоступная ссылка). stanford.edu (18 November 1992). Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 25 кӱни, 2019. Архивировано јаҥар айдыҥ 6 кӱни, 1998 јыл.
  14. ↑ The cousin ignored (англ.) (недоступная ссылка). Дата обращения: јаҥар айдыҥ 30 кӱни, 2012. Архивировано тулаан айдыҥ 10 кӱни, 2016 јыл.
  15. ↑ Интервью с Пьерой Леви-Монтальчини

Тайантылар тӱзедер

Алган јери - "https://alt.wikipedia.org/w/index.php?title=Леви-Монтальчини,_Рита&oldid=44371"