Укачин, Борис Укачинович

поэт, прозаик
(Ууландырды мынаҥ Борис Укачин)

Борис Укачинович Укачин (кочкор айдыҥ 18 кӱни 1936, Кайырлыкјаҥар айдыҥ 25 кӱни 2003, Улалу) ― поэт, прозаик, публицист, кӧчӱреечи. СССР-диҥ бичиичилер Биригӱзиниҥ турчызы (1964), Алтайдыҥ Ленин комсомол премиязыныҥ лауреады (1980), РФ-тиҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи (1993)[2]. Сӧӧги — тӧӧлӧс.

Борис Укачинович Укачин
Чыккан ӧйи кочкор айдыҥ 18 кӱни 1936(0002-18-1936)[1]
Чыккан јери
Божогон ӧйи јаҥар айдыҥ 25 кӱни 2003(0012-25-2003) (67 јаш) или 2003[1]
Иш-тоштыҥ бӱдӱми бичиичи, ӱлгерчи

Биографиязы

тӱзедер

Борис Укачин 1936 јылда кочкор айдыҥ 18-чи кӱнинде Оҥдой аймактыҥ Кайырлык јуртында, малчы кижиниҥ билезинде чыккан. Энези Чапыева Јаҥаш Мендешевна. Кайырлыктыҥ школында ӱренип, 19491956 јј. областьтыҥ национал школында ӱренген. 19561959 јј. черӱде болгон. Черӱнеҥ келеле «Алтайдыҥ Чолмоны» газетте корреспондент болуп иштеген. 19621967 jj. М. А. Горькийдиҥ адыла адалган литературный Институтта ӱренип, В. Журавлевтыҥ творческий семинарында јӱрген. 1964 јылда СССР-дын бичиичилер Бирлигиниҥ членине алылган. 1967 јылда Алтайдыҥ бичик чыгарар изд-возыныҥ Туулу Алтайдагы бӧлӱгиниҥ баш редакторы, 1969 j. ― областной радиокомитеттиҥ каруулу редакторы болуп иштеген. 80-чи jj. Туулу Алтайдыҥ бичиичилер биригӱзиниҥ литература аайынча консультанты, 19911994 jj. ― Алтай Республиканыҥ бичиичилер Биригӱзиниҥ председатели.

Б. Укачин јайалталу јиитердиҥ некелтелӱ ӱредӱчизи болгон, АР-диҥ литература-јондык мероприятиелеринде эрчимдӱ туружып туратан. Япония, Тӱштӱк-Кӱнчыгыш Азияныҥ ороондорын ла Монгол Албаты Республиказын эбирип келген.

Борис Укачинович Укачин јаҥар айдыҥ 25-чи кӱнинде 2003 јылда 67 јаштуда јада калган.

Јайаандык ижи

тӱзедер

Борис Укачин проза ла поэзияла 40 ажыра бичиктердиҥ авторы. Борис Укачинниҥ баштапкы ӱлгери «Адым, маҥтазаҥ» «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ бӱктеринде чыккан. Черӱде болордо, «Армейский натиск» деп газетте ӱлгерлери чыгатан.

Ӱлгерлиги
тӱзедер
  • 1960 j. баштапкы ӱлгерлик јуунтызы «Јолдор» («Дороги») кепке базылган.
  • 1963―1979 jj. ӱлгерлик јуунтылар: «Мен кем?» («Кто я?», 1963), «Земля синего неба» (1970), «Ветка горного кедра» (1974), «Бег аргамака» (1975), «Кардыҥ ӱни» («Голос снега», 1975), «Эхо вечного Алтая» (1979), «Календарь души: стихи, баллады, поэмы» (1982) ле о.ö.
Прозазы
тӱзедер
  • 1961 j. ― прозаикалык јуунты «Јакшы улус» («Хорошие люди»).
  • 1976 j. ― «Горные духи» деп повесть чыккан.
  • 1978 j. ― прозаикалык јуунты «Ӧлӧргӧ јетире эм де узак» («До смерти еще далеко»).
  • 1979 j. ― «Ӧлтӱрген болзом тороны» («Убить бы мне голод»), о.ö.
Драмада
тӱзедер

Национал театрла ээчий кӧргӱзӱ ойындар тургузылган:

  • 1979 j. ― «Горные духи» деп повесть аайынча (реж. М. Назарова).
  • 1985 j. ― «Ӧлӧргӧ јетире эм де узак» деп повесть (реж. Н. Шумаров).
  • 1988 j. ― «Мен кем?» ― поэтика-публицистикалык монолог (реж. Н. Паштаков).
Кӧчӱрмези
тӱзедер

Борис Укачин тӧрӧл тилине М. Ю. Лермонтовтыҥ, И. Ерошинныҥ, Л. Кассильдыҥ, Ч. Айтматовтыҥ, С. Михалковтыҥ, А. Даржайдыҥ, Ю. Кюнзегештиҥ, Исикава Такубоканыҥ ла о.ö. бичиичилердиҥ чӱмдемелдерин кӧчӱрген.

Анайда ок, оныҥ чӱмдемелдери орус, тыва, кыргыз, якут, француз, немец, англ ла оноҥ до ӧскӧ тилдерге кӧчӱрилген. Борис Укачинныҥ ӱлгерлерин јарлу поэттер И. Фоняков, Б. Слуцкий ла о.ö. кӧчӱрген.

Таҥынаҥ бичиктери
тӱзедер
  • Јолдор: ӱлгерлер. ― Горно-Алтайск: Горно-Алт. кн. изд-во, 1960. ― 94 с.
  • Ветка горного кедра: стихи. ― М.: Мол. гвардия, 1966. ― 85 с.
  • Ӧлӧргӧ јетире эм де узак: прозаныҥ јуунтызы. ― Горно-Алтайск: Алтайдыҥ бичиктер чыгарар изд-возыныҥ Туулу Алтайдагы бӧлӱги, 1978. ― 302 с.
  • Горные духи: повесть. ― М.: Дет. лит., 1979. ― 127 с.
  • Сӱӱш ле ӧштӧжӱ: прозаныҥ јуунтызы / ред. В. Т. Самыков. ― Горно-Алтайск: Алт. бичиктер чыгарар изд-ҥ Туулу Алтайдагы бӧлӱги, 1981. ― 376 с.
  • Избранное: стихотворения, баллады, поэмы / вст. ст. Ал. Михайлов; худож. Д. Крылов. ― М.: Худож. лит., 1987. ― 334 с.
  • На мой взгляд…: публицистика, очерки, стихи, воспоминания, литературные миниатюры. ― Барнаул: Алт. кн. изд-во, 1996. ― 416 с.
  • Человек. Жизнь. Время: Стихи и поэмы (1958―2003 jj.) / сост. А. Б. Укачин; гл. ред. Т. Торбоков. ― Горно-Алтайск: Алтын-Туу, 2016. ― 272 с.: портр.

Кайралдары

тӱзедер
  • «МХЗЭ-ийн ХУНДЭТ» Монгол Албаты Республиканыҥ Ревкомсомолыныҥ медали, 1983
  • А. С. Пушкинниҥ 200 јажына учурлай медаль, 1999.

Кереес

тӱзедер

ГТРК «Эл Алтай» Б. Укачин керегинде документал кинолор соккон:

  • 1998 j. ― «Кайырлыкка кайра бурылып» (И. Белекова, Н. Багыров ло ӧскӧлӧри).
  • 2005 j. ― «Оныҥ салымы ― поэзия» (Г. Елемова, Ы. Ойношев, А. Амыева ла ӧскӧлӧри).

Ајарулар

тӱзедер

Литературазы

тӱзедер

Тайантылар

тӱзедер