Деледда, Грация
Грация Деледда (итальяндап Grazia Deledda; 1871 јылда сыгын айдыҥ 27-чи кӱнинде Нуородо, Сардиния — 1936 јылда куран айдыҥ 15-чи кӱнинде, Рим) — итальян бичиичи, Нобельдиҥ литературала сыйыныҥ лауреады. Оныҥ адыла Венерада кратер адалган.
| Грация Деледда | |
|---|---|
| сардинлап Grassia Deledda | |
 | |
| Энедеҥ чыгарда ады | итальяндап Maria Grazia Cosima Deledda |
| Чыккан ӧйи | сыгын айдыҥ 27 кӱни 1871[1][2][3][…] |
| Чыккан јери | |
| Божогон ӧйи | куран айдыҥ 15 кӱни 1936[4][5][6][…] (64 јаш) |
| Божогон јери | |
| Ороон | |
| Иш-тоштыҥ бӱдӱми | бичиичи, ӱлгерчи, романист, драматург, прозаик, новеллист |
| Эш-нӧкӧри | Palmiro Madesani[d] |
| Кайралдары ла премиялары | |
| Кол салганы |
 |
_crowned.svg){kind=small}
Биографиязы
тӱзедерГрация Деледда 1871 јылда Сардинияда Нуоро деп јерде чыккан. Оныҥ адазы јерлердиҥ ээзи болгон. Грация јаҥыс ла баштамы школ божоткон. Ол кыскачак куучындар бичип, моданыҥ журналыныҥ чыгармазына «L’ultima moda» ийип туратан. Удабастаҥ ол баштапкы новеллазын «Fior di Sardegna» 1892 јылда бичиген.
1900 јылда Грация Кальяриде, Сардинияныҥ[10] тӧс калазында акча-манат јанынаҥ министерстводо иштеп турган Пальмиро Мадезаниге (итальяндап Palmiro Madesani) качкан. Кийнинде Грацияныҥ билези Рим јаар кӧчкӧн. 1926 јылда Деледда Нобельдиҥ литературала сыйыныҥ лауреады боло берди, поэтический бичимелдеринде ол тӧрӧл ортолыгы керегинде, ондо јӱрӱмниҥ ле кижиликтиҥ курч сурактарын кӧдӱрет.
Нобельдиҥ сыйын алган да кийнинеҥ Грация Деледда кӧп бичинет. «Поэттиҥ туразы», орустап «Дом поэта», «Јайгы кӱн» орустап «Летнее солнце» деген јуунтылары јӱрӱмди кунук јок јӱрери керегинде бичилген. Грация 64 јажында јада калган. Деледданыҥ бичижи веристский школго келижип турган. Оныҥ јайаандык ижине орус литературала јуук танышканы салтарын јетирген, эҥ ле озо Лев Толстойло, Максим Горькийле, Антон Чеховло, Николай Гогольло, Федор Достоевский ле, Иван Тургеневле. Луиджи Капуана ла Джованни Верга оныҥ јайаандык ижин бийик баалаган, онойдо ок јиит бичиичилер: Энрико Товес, Пьетро Панкраци ле Ренато Зерра ((итальяндап Enrico Thovez, Pietro Pancrazi и Renato Serra).
Грация сӱӱген ортолыгы, ондо јаткан улус, олордыҥ кылык-јаҥыныҥ башказы, туйк ортолыкта јадала чӱм-јаҥдары да башка, бӱдӱҥкейи де, неме билбези де, онойдо ок ар-бӱткениниҥ јаражын эптӱ, солун эдип бичиген. Бу сӱрекей јараш јерде јадып, улус ыраак ла јаан калаларды ӧткӱре ӧскӧ, јарт эмес тала деп бодойт, бойлорыныҥ аҥылу тилиле куучындажат.
Деледданыҥ эҥ ле јарлу романдарыныҥ бирӱзи «Айрылыштыҥ кийнинде» (орустап «После развода», итальяндап «Dopo il divorzio») 1902 јылда бичилген. Бичиичи ӧйди эмеш озолоп, јӱрӱмге бачым кирбеген Айрылыш керегинде јасак, иштеп баштаза, Италияда не болорын бичийт. Романныҥ геройы јаргыныҥ јастыразыла 27 јыл тӱрмеде отурган. Јаргыныҥ јастыра болгоны јарталарда, ол айлына јанган, је оныҥ сӱӱген ӱйи Джованна, тӧрӧӧндӧриниҥ албадажына чыдабай ӧскӧ кижиге јӱре бертир.
Качан да бой-бойын изӱ сӱӱшкен улус билбес јанынаҥ јолыгыжала, ундылбаган сӱӱжи ойто кӧйлӧп чыккан. Онойдо Джованна улустыҥ алдына јастыра кылык эткен кижи болуп калган. Бичиичи романында Сардиныда ар-бӱткенге јӱрӱми јуук улус керегинде јилбилӱ эдип бичиген.
«Элиас Портолю» итальяндап «Elias Portolu», (1903) деп романында Грация Сардиныныҥ јараш ар-бӱткениле, јадын-јӱрӱмле коштой, тегин кижиниҥ психологиязын лаптап кӧргӱзет. Бу кижи (герой) тенексийле, карындажыныҥ ӱйиле биригеле јада берген, је санаа алынып, кудайга јастыра кылыгын таштазын деп мӱргӱп, монастырьга кирет, оноҥ, качан карындажы божогон до кийнинде, оныҥ ӱйине јолыкпаска албаданып јӱрет.
«Кубар» (орустап «Пепел», итальяндап «Cenere», 1904) деп романда Деледда сардиныныҥ крестьян кызы сурас балазын чачып ийерде, уулчакты ӧскӧ улус азырап алган. Уул јаанайла университет божодып, тӧрӧл јерине јанып, карый берген баскын энезине болужар деп амадайт. Бу бичимел аайынча («Кубар» деп роман) режиссер Артуро Амброзио табыжы јок кино соктырган, Элеонорой Дузе тӧс рольдо ойногон.
Деледда онойдо ок куучындар бичийт; 1901 јылда оныҥ «Караҥуйдыҥ кааны» (орустап «Королева тьмы», итальяндап «La regina d élle tenebre») деп јуунтызы чыккан. Сардинияныҥ чечеги / орустап Цветок Сардинии (1892) Јаманныҥ јолдоры / орустап Дороги зла (1892) Сардиныныҥ куучындары/ орустап Цветок Сардини (Сардинские рассказы), (1895) Чындык кӱӱн, (Честные души), (1895) Элиас Портолю, (1903) Айрылыштыҥ кийнинде, (1902) Кубар, (Пепел), (1904) Јаныксыш, (Ностальгия), (1905) Плющ, (1906) Камыштар салкында, (Камыши на ветру), (1913) Марианна Сирка, (1915) Эне, (Мать) (1920) Египет јаар качканы, (1925) Сӱӱштиҥ таҥмазы, (Печать любви), (1926) Анналена Билзини, (1927) Козима, (1937), јада калган кийнинде кепке базылган Ливанныҥ мӧжи, (Ливанский кедр), (1939), јада калган кийнинде кепке базылган
Кайралдары
тӱзедерЈуруктардыҥ кӧмзӧзи
тӱзедер-
Деледданыҥ јиит тужында портреди -
Деледданыҥ јуругы, Л.Капеллиниҥ ижи (1898)
.jpg)
Ајарулар
тӱзедер- ↑ Internet Speculative Fiction Database (англ.) — 1995.
- ↑ FemBio database (нем.)
- ↑ Энциклопедия Брокгауз (нем.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Деледда Грация / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1926/deledda-bio.html
- ↑ Чешская национальная авторитетная база данных
- ↑ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes (исп.) — 1999.
- ↑ 8,0 8,1 Archivio Storico Ricordi — 1808.
- ↑ 9,0 9,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы — 2011.
- ↑ Grazia Deledda. The Florentine (March 25, 2010). Дата обращения: сыгын айдыҥ 9 кӱни, 2019.