Лагерлёф, Сельма
Се́льма Отти́лия Лови́за Ла́герлёф[11] (шведлап Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf) (1858 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 20-чи кӱнинде, Морбакка деп јерде, Лен Вермланед, Швецияда — 1940 јылдыҥ тулаан айыныҥ 16-чы кӱнинде, Швецияда). Нобельдиҥ литературала сыйыныҥ лауреады болгон (1909), Мария Кюри ле Берта Зутнердиҥ кийнинеҥ бу сыйды алган ӱчинчи ӱй кижи.
| Сельма Лагерлёф | |
|---|---|
| шведлап Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf шведлап Selma Lagerlöf[1] | |
 | |
| Энедеҥ чыгарда ады | шведлап Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf |
| Чыккан ӧйи | кӱчӱрген айдыҥ 20 кӱни 1858[2][3][4][…] |
| Чыккан јери | |
| Божогон ӧйи | тулан айдыҥ 16 кӱни 1940[5][3][4][…] (81 јаш) |
| Божогон јери | |
| Ороон | |
| Иш-тоштыҥ бӱдӱми | романист, детский писатель, биограф, ӱредӱчи, ӱлгерчи, бичиичи, прозаик, кӧчӱреечи, автобиограф, автор |
| Адазы | Erik Gustaf Lagerlöf[d][9][4][10] |
| Энези | Elisabet Lovisa Wallroth[d][9][4][10] |
| Кайралдары ла премиялары | |
| Кол салганы |
 |
| Сайт | selmalagerlof.org |
Биографиязы тӱзедер
Сельма Оттилия Ловиза Лагерлёф 1858 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 20-чи кӱнинде Морбакка (шведлап Mårbacka деген озогы јуртында, лен Вермландта) чыккан. Адазы — Эрик Густав Лагерлёф (1819—1885), отставкада јуучыл кижи, энези — Элизабет Ловиса Вальрот (1827—1915), ӱредӱчи. Јаш тужында ӧйлӧри Лагерлёфтыҥ јайалтазы јаранып ӧзӧрине сӱреен јаан камаанын јетирген. Орто Швецияда ар-бӱткени сӱреен јараш јерде Вермландта ырысту јаш тужы ӧткӧн. Морбакка деп јер анчада ла сӱӱген алтайы, бичиичи кажы ла катап бойыныҥ бичимелдеринде бу јердиҥ кеенин будукла јурагандый бичийт. Вермландта јӱрӱп, Морбакканы олыды јок эске алып, бичимелдеринде оныҥ кайкамчык јерлери керегинде куучындайт, анчада ла автобиографиялык бичиктеринде: «Морбакка» (1922), Баланыҥ эске алыныштары (орустап «Мемуары ребёнка») (1930), Кӱнлик («Дневник») (1932). Јарлу швед бичиичи 1909 јылда Нобельдиҥ литературала сыйын алган, оныҥ бичимелдери телекейдиҥ кӧп тилдерине кӧчӱрилген, ол тоодо орус тилге.
Ӱч јаштуда тыҥ оорыган, кыймыктанып болбос, тӧжӧктӧ лӧ јадар. Баланы карган энези ле таай эјези ле кӧрӧр болгон. Олор кызычакка кӧп чӧрчӧктӧр, соојындар куучындап, оны соотодып туратан. 1863 јылда јааназы јада каларда, Сельма тыҥ санааркаган, чӧрчӧк јерине баратан кайкамчылу эжик јабыла бергендий билдирген, бичиктер кычырары баланы аргадаган.
1867 јылда Сельма Стокгольм јаар кӧчкӧн, мында јаан клиникада эмденип, ол базып јӱрер болуп оҥдолгон. Бу ӧйдӧ ол бичиичи болорго амадаган[12]. «Чӧрчӧк керегинде чӧрчӧк» деп автобиографиялык новеллазында («орустап Сказка о сказке») (1908) Лагерлёф кичинек тужында бичинерге ченешкенин куучындайт. Је удабай, ол јӱрӱмге акчаны канай иштеерин сананарга келишкен. Билези бу ӧйдӧ торт ло јоксырай берген. Адазы аракыга кирип, кӧзӧрлӧп, билезин оноҥ ары јоксыраткан. Сельма ого тыҥ санааркаган. 1881 јылда ол ада-энезинеҥ сурак јокко Стокгольмныҥ лицеине ӱренерге кирген. Ӱредӱчи болорго семинарияга кирерге амадаган. 1884 јылда ол семинарияны тӱгескен.
Ландскрунда кызычактар ӱредер школго ӱредӱчи болуп, Швецияныҥ тӱштӱк јанында кичинек калада ол ло јыл ишке кирген. 1885 јылда адазы божоп калган, 1888 јылда Морбаккада јурты тӧлӱлер учун садылган, јуртка ӧскӧ улус келген.
Кайралдары тӱзедер
- Нобельдиҥ литературала сыйы (1909)
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи тӱзедер
,_painted_by_Carl_Larsson.jpg)
Ајарулар тӱзедер
- ↑ http://www2.ub.gu.se/kvinndata/portaler/rostratt/pdf/rostrattsfragan.pdf
- ↑ Lagerlöf, Selma (англ.) // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXI English History to Oyama, Iwao.
- ↑ 3,0 3,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы — 2011.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Selma O L Lagerlöf (швед.) — 1917.
- ↑ Лагерлёф Сельма // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ http://web.archive.org/web/20160401152316/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/selma-lagerlof
- ↑ 7,0 7,1 Sveriges dödbok 1830–2020 (швед.) — 8 — Sveriges Släktforskarförbund, 2021.
- ↑ Östra Ämterviks kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/VA/13685/C/7 (1833-1860), bildid: C0039805_00103
- ↑ 9,0 9,1 Swedish Census 1880 (швед.) — Riksarkivet.
- ↑ 10,0 10,1 Östra Ämterviks kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/VA/13685/C/7 (1833-1860), bildid: C0039805_00103
- ↑ Ла́герлёф / А. А. Мацевич // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Брауде, 2008, с. 6.