Тулаан ай
Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
2024 ј.

Тулаан ай орустап март (латиндап Mārtius mēnsis, Марстыҥ айы) — юлиан ла григориан кӱнтизӱлерде јылдыҥ ӱчинчи айы, Юлий Цезарь баштаган реформанаҥ озо эски римский кӱнтизӱле јыл тулаан айдаҥ башталып, баштапкы айы болот. 31 кӱндӱ јети айдыҥ бирӱзи. Бу, Јердиҥ Тӱндӱк јарымында јастыҥ баштапкы айы болот, Јердиҥ Тӱштӱк јарымында дезе, тулаан ай — кӱстиҥ баштапкы айы.

Бистиҥ ӧйдӧ григориан кӱнтизӱле тулаан айдыҥ 11-чи кӱнине јетире Кӱн Водолей созвездиеде, тулаан айдыҥ 11-чи кӱнинеҥ ала Рыба созвездиеде болот[1] (ӧскӧ бичигенинде — тулаан айдыҥ 12-чи кӱнинде[2]).

Этимологиязы тӱзедер

 
Марстыҥ статуязы

(Йорк, IV ч. бажы), оныҥ адыла ай адалган.

Римде Марс деп јууныҥ кудайыныҥ адыла адалган ай. Јебрен Римде, климат јымжак болгон, март баштапкы јаскы ай, јерле иштеерге логикалык точка.

Орус тилге «март» Византиянаҥ келген. Марттаҥ орус пролетие башталган («весна»).

Мартатыҥ тӱӱкилик европей аттары саксон учурлу Lentmonat, онойдо ок Rhed-Monat эмезе Hreth-monath[3]. Англы называли март Hyld-monath («месяц бурь»). В древнерусском календаре (до утверждения христианства) месяц назывался сухий, в народных месяцесловах также — зимобор, протальник, грачевник, капельник.

Байрамдар тӱзедер

 
«Март» (герцог Беррийскийдиҥ Јаркынду часословы, 1410—1490-чы)

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи тӱзедер

Ајарулар тӱзедер

Тайантылар тӱзедер