Ту Юю

Ту Юю́ (кыд. јеҥ. 屠呦呦, пиньинь Tú Yōuyōu; 1930 јылда Иньсянь деп уездте чыккан Кыдат јеринде — кыдат фармаколог, јаҥжыккан кыдат эмдеш аайынча билимчи. Нобельдиҥ физиология ла эмчиликте сыйыныҥ лауреады (2015), онойдо ок Ласкердиҥ сыйын база алган (2011).

Ту Юю
Чыккан ӧйи	јаҥар айдыҥ 30 кӱни 1930(0012-30-1930) (93 јаш)
Чыккан јери	Нинбо[d], Чжэцзян[d], Китайская республика[d]
Ороон	Китай[d]
Иш-тоштыҥ бӱдӱми	химик, фармаколог, изобретатель, преподаватель университета, аптекарь, malariologist
Адазы	Tu Liangui[d]
Кайралдары ла премиялары	Республиканыҥ ордени[d] (сыгын айдыҥ 17 кӱни 2019) Уоррен Альперттиҥ сыйы[d] (2015) Ласкер ле Дебейканыҥ клиникалык эмчилик шиҥжӱлер учун сыйы[d] (2011) Реформалардыҥ пионеры[d] (јаҥар айдыҥ 18 кӱни 2018) КНР-дыҥ билим ле техникада јан једимдер учун сыйы[d] (2016) UNESCO-Equatorial Guinea International Prize for Research in the Life Sciences[d] (2020)
Медиафайлдар Викискладта

Биографиязы

1930 јылда Иньсянь деп уездте јакалай Чжэцзян (эмди ол каланыҥ Нинбо деп округы). 1951 јылда Пекинниҥ универсидиниҥ эмчилик факультедине кирген; 1952 јылда Пекинниҥ университединеҥ башка эмчилик институт башкалаган (2000 јылда Пекинниҥ университедиле ойто бириктирген), фармакологияныҥ факультедин Ту Юю 1955 јылда божоткон. Оныҥ кийнинде ол эки јарым јылга јаҥжыккан кыдат эмдешке ӱренген (1955). Ту Юю јаҥжыккан кыдат эмчилик институтта иштеп баштаган.

Билим иштери

1969 јылда Ту Юю малярияныҥ јаҥы эмин шиҥдеп јазаарында иштеген «ӱлекер 523». Ӱч јылдыҥ туркунына оныҥ башкарган ӧмӧлиги 2000-наҥ артык јебрен трактаттарын шиҥдеген, јыду баргааныҥ настои јакшы эм болгоны јарталган. Билимчилер цинхаосу деп атту вещество тапкандар (кӱнбадыш фармакопеяда оныҥ ады артемизинин), сесквитерпеновый лактон (терпен деп класстыҥ органик веществозы), ол малярияныҥ плазмодии деп микробторын эрте стадияда ӧлтӱрип турган.

Юю Туныҥ ӧмӧлиги кийнинде ол эмниҥ малярияга удура артемизиндӱ оноҥ артык бӱдӱмдерин синтезировать эткен: дигидроартемизинин (восстановленный артемизинин), артеметер (ӱске кайылар метиловый эфир артемизинина) ла артесунат (сууга чейилер гемисукцинат дигидроартемизинина). 1979 јылда клиникалык ченелтелер токтогон, бу эмдер улуска каршулу эмези јарталган. Бу эмдер клиникалык практикага кийдирилген, јылдыҥ 2 миллион кире улустыҥ јӱрӱмин аргадайт. 2015 јылда Ту Юю баштапкы (этнический китаянка) Нобельдиҥ сыйыныҥ лауреады боло берген.

Кайралдары

• Ласкердиҥ сыйыныҥ лауреады (2011);
• Нобельдиҥ физиология ла эмчиликте сыйыныҥ лауреады (2015);
• Китайдыҥ билим ле техниканыҥ государстволык бийик сыйыныҥ лауреады, (2017);
• Нобельдиҥ физиология ла эмчиликте сыйы, артемизиннеҥ эткен эм учун;
• Ласкердиҥ сыйы, (2015).

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи

• 
  Ту Юю, кыдат эмчилик академия, 1950
• 
  Уидьям К.Кемпбелл ле Ту Юю, 2015
• 
  Ту Юю, пресс конференция, Стокгольм, 2015