Кало, Фрида
| Фрида Кало | |
|---|---|
| испандап Frida Kahlo | |
.jpg) | |
| Энедеҥ чыгарда ады | испандап Magdalena Frida Carmen Kahlo[5] |
| Чыккан ӧйи | јаан изӱ айдыҥ 6 кӱни 1907[1][2][3][…] |
| Чыккан јери | |
| Божогон ӧйи | јаан изӱ айдыҥ 13 кӱни 1954[1][2][3][…] (47 јаш) |
| Божогон јери | |
| Ороон | |
| Иш-тоштыҥ бӱдӱми | художник |
| Адазы | Гильермо Кало[d] |
| Эш-нӧкӧри | Диего Ривера[d] ла Диего Ривера[d] |
| Кол салганы |
 |
.svg){kind=small}
Фри́да Ка́ло де Риве́ра (испандап Frida Kahlo de Rivera), или Магдале́на Ка́рмен Фри́да Ка́ло Кальдеро́н (испандап Magdalena Carmen Frida Kahlo Calderón[6]; 1907 јылда јаан изӱ айдыҥ 6 кӱнинде, Койоаканда — 1954 јылда јаан изӱ айдыҥ 13 кӱнинде, Мехико)[7][8], — мексикан јӱрукчы, автопортреттериле јарлу[9][10].
Америкада колумбтаҥ озо ӧйлордиҥ мексикан калыктарыныҥ культуразы ла кеендиги бу јурукчыныҥ јайаандык ижине јаан камаанын јетирген. Фрида Калоныҥ художественный стилин наивное искусство эмезе фолк-арт деп адайдылар. Сюрреализм тӧзӧӧчизи Андре Бретон оны сюрреалисттерге кожотон.
Бастыра јӱрӱмине су-кадыгы чала уйан кижи болгон — алты јаштуда в полиомиелит ооруга табарткан, он сегис јаштуда кӧӧликтӱ јеткерге кирип, кӧп тоолу хирургический операцияларды ӧдӱп чыккан. 1929 јылда ол јурукчы Диего Риверага качкан, иш аайынча јуук болгоны ӱстине экилези коммунистический партияны јӧмӧгӧндӧр[11].
Биографиязы
тӱзедер.jpg)
Билези, јаш тужы (1907—1924)
тӱзедер
Магдалена Кармен Фрида Кало-и-Кальдерон 1907 јылда јаан изӱ айдыҥ 6 кӱнинде Койоакан деп деремнеде Мехиконыҥ јаказында чыккан[12]. Ада-энези фотографтар болгон Гильермо Кало (1871—1941) ло Матильда Кальдерон-и-Гонсалес (1876—1932), кызы чыгар тушта олор 36 ла 30 јашту болгон[13]. Адазы Гильермо, Германияда чыккан кижи, Мексика јаар 1891 јылда кӧчкӧн, тыҥ оорыйла (эпилепсия), университетте ӱредӱзин чачкан. Калоныҥ адазы еврей деп айтканы јарталбаган[14][15][16]. Энези Матильда Оахакада индеецтиҥ билезинде чыккан, энези испан укту болгон. Фриданаҥ ӧскӧ олордо база ӱч кыс болгон Матильда (1898—1951), Адриана (1902—1968) ла Кристина (1908—1964). Гильермо Кало фотограф болуп иштеген, Мексикан революция тушта биле тыҥ шыралаган.
Алты јаштуда Кало полиомиелитле оорып, бир будына аксак болгонӰлекер:Sfnm. Фрида адазы ижин сӱӱп, ого јозок болгон деп эске алган. Кызын литература, ар-бӱткен ле философия айлаар, спортло јилбиркеер эдип таскаткан. Онойдо ок фотојурук эдерине база ӱреткен.
Фрида оорузынаҥ улам шклго орой барган. 1922 јылда Кало элитный Государственный баштамы школго барган, врачка ӱренерге амадулу болгон. Школдо баштапкы сӱӱжи Алехандро Гомес Ариас болгон, эне-адазы олорды јаратпаган[17][18].
Јӱрӱми
тӱзедерФрида бокс ло ӧскӧ дӧ спортло јилбиркейтен. 15 јаштуда ол «Препараторияга» (Национал подготовительный школго) ӱредӱге кирген, Мексикада эҥ артык школдордыҥ бирӱзи, медицинага ӱренерге[10]. Препараторияда баштапкы катап јарлу мексикан јурукчы Диего Риверала танышкан.
1925 јылда он тогус јашту Фрида аварияга кирген. Ондор тоолу операциялар ӧткӧн, бастыра сӧӧк-тайагы оодылып, шыралаган.
Оныҥ кийнинеҥ, 1926 јылда кӱчӱрген айда Фрида адазынаҥ јуранар будуктар сураган, јадала јуранарга эптӱ болзын деп подрамник јазагандар[19]. Баштапкы јуругы кӱскӱнеҥ кӧрӱнип јураган автопортрет болгон:
«Я пишу себя, потому что много времени провожу в одиночестве и потому что являюсь той темой, которую знаю лучше всего»
[20].
Фрида мексикан культураны сӱӱген[21], ол озогы прикладной искусствоныҥ эдимдерин коллекцияга јууган, тегин ле кӱндерде калыгыныҥ кийимдерин кийетен.
1937 јылда олордыҥ айлында совет революционер Лев Троцкий јажынган; Фрида ла экӱде сӱӱш башталган[22][23]. Ӧктӧм мексиканканаҥ качкан кептӱ, тӱрген ырбаган дежетен.
1939 јылда Фрида Парижке јӱрген. Мексикан искусствоныҥ сенсациялык тематический выставказын ачкан. Лувр оныҥ бир јуругын садып алган.
1940-чи јылдарда ол кӧп кӧрӱлерде турушкан. Бу ла ӧйдӧ су-кадыгы уйадаган. 1953 јылда баштапкы персонал кӧрӱзи (Мехикодо) тӧрӧл јеринде ачылган[24]. 1954 јылда Фрида Кало божогон. 1955 јылда Фрида Калоныҥ «Чаҥкыр туразы» музеей эдилген.
Јайаандык ижи
тӱзедерКӧрӱлери
тӱзедер2003 јылда Фрида Калоныҥ иштериниҥ ле фотојуруктарыныҥ кӧрӱзи Москвада (ГВЦ Манеж) ӧткӧн, 2019.
«Тазылдар» (Корни) деп јуругы 2005 јылда лондонский «Tate» галереяда, бу музейде Калоныҥ окылу таҥынаҥ кӧрӱзи тӱӱкиде арткан — галереяга 370 муҥга шыдар кижи келген.
Јуруктарыныҥ баазы
тӱзедер2006 јылда Фриданыҥ «Корни» («Raices») јуругын Sotheby’s эксперттери 7 миллион долларга баалаган. Латиноамерикан иштердиҥ ортодо рекорд болгон[25].
База бир рекорд болуп Калоныҥ 1929 јылда јуралган автопортреди 2000 јылда 4,9 млн долларга садылган.
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
тӱзедер-
Ван Вехтен, Карл. Фрида Кало ӧгӧни Диего Риверала кожо, 1932 јыл -
Фрида Кало (ортозында) ло Диего Ривера, Карл Ван Вехтенниҥ фотојуругы, 1932 јыл
Ајарулар
тӱзедер- ↑ 1,0 1,1 CLARA (англ.) — 2008.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 RKDartists (нидерл.)
- ↑ 3,0 3,1 Internet Speculative Fiction Database (англ.) — 1995.
- ↑ Museum of Modern Art online collection (англ.)
- ↑ Свидетельство о рождении
- ↑ Frida Kahlo. Smithsonian.com. Дата обращения: кочкор айдыҥ 18 кӱни, 2008. Архивировано ӱлӱрген айдыҥ 17 кӱни, 2012 јыл. (англ.)
- ↑ Фрида — «амыр-энчӱ» деген немец сӧстӧҥ, (Friede/Frieden); «е» табыш 1935 јылга јетире болгон
- ↑ Herrera, Hayden. A Biography of Frida Kahlo (ја. эм.)К:Википедия:Статьи с некорректным использованием шаблонов:Книга (указан неверный код языка). — New York: HarperCollins, 1983. — ISBN 978-0-06-008589-6. (англ.)
- ↑ Frida Kahlo by Adam G. Klein (англ.)
- ↑ 10,0 10,1 Кало, Фрида // Большая российская энциклопедия. — 2008. — Т. 12. — С. 545. — ISBN 978-5-85270-343-9.
- ↑ Lozano, Luis-Martín (2007), стр. 236 (исп.)
- ↑ Kahlo (y Calderón), (Magdalena Carmen) Frida. Benezit Dictionary of Artists. Oxford University Press (11 ноября 2020). doi:10.1093/benz/9780199773787.article.B00096735. Дата обращения: кандык айдыҥ 15 кӱни, 2022.
- ↑ Ӱлекер:Cite book
- ↑ Making herself up: Was Frida Kahlo Jewish?. The Jewish Chronicle (7 июня 2018). Дата обращения: кандык айдыҥ 15 кӱни, 2022. Архивировано тулаан айдыҥ 19 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Deffebach, 2015, p. 52.
- ↑ Ronnen. Frida Kahlo's father wasn't Jewish after all. The Jerusalem Post (20 апреля 2006). Дата обращения: 15 апреля 2022. Архивировано кандык айдыҥ 15 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Frida Kahlo Biography | Life, Paintings, Influence on Art | frida-kahlo-foundation.org. www.frida-kahlo-foundation.org. Дата обращения: 15 апреля 2022. Архивировано кандык айдыҥ 7 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Maranzani. How a Horrific Bus Accident Changed Frida Kahlo's Life (ја. эм.). Biography. Дата обращения: 15 апреля 2022. Архивировано кандык айдыҥ 22 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Ӱлекер:Нп3. Frida Kahlo: Portrait of a Mexican Painter (англ.). — Berkeley Heights: Enslow, 1996. — P. 9. — ISBN 0-89490-765-4.
- ↑ Andrea Kettenmann, Frida Kahlo. Frida Kahlo, 1907—1954: pain and passion page 27
- ↑ Karl, Ruhrberg; Manfred Schneckenburger; Christiane Fricke; Klaus Honnef. Frida Kahlo: Art of the 20th Century: Painting, Sculpture, New Media, Photography (англ.). — Köln: Benedikt Taschen Verlag GmbH, 2000. — P. 745. — ISBN 3-8228-5907-9.
- ↑ Herrera, Hayden. A Biography of Frida Kahlo (ја. эм.)К:Википедия:Статьи с некорректным использованием шаблонов:Книга (указан неверный код языка). — New York: HarperCollins, 1983. — ISBN 978-0-06-008589-6.
- ↑ Мексика сохранила ценный ресурс для сериала о любви, обреченного на успех в России — ЭкоГрад, 02.12.2016. Дата обращения: јаҥар айдыҥ 4 кӱни, 2016. Архивировано јаҥар айдыҥ 20 кӱни, 2016 јыл.
- ↑ Hayden Herrera: Frida. Biographie de Frida Kahlo. Übersetzt aus dem Englischen von Philippe Beaudoin. Editions Anne Carrière, Paris 1996, S. 9.
- ↑ "Frida Kahlo " Roots « Sets $5.6 Million Record at Sotheby’s.» Ӱлекер:Wayback Ӱлекер:Недоступная ссылка Art Knowledge News. 2006 (retrieved 23 August 2011)