Адаров, Аржан Оинчинович

поэт, прозаик, драматург

Адаров Владимир Оинчинович литературалык псевдоними Аржан Адаров, (кичӱ изӱ айдыҥ 15 кӱни 1932, Кайырлыккичӱ изӱ айдыҥ 9 кӱни 2005, Горно-Алтайск) ― ӱлгерчи, прозаик, драматург, кӧчӱреечи. Алтай Республиканыҥ мак кожоҥыныҥ сӧстӧриниҥ авторы. СССР бичиичилериниҥ Биригӱзиниҥ турчызы (1958), РСФСР культуразыныҥ ат-нерелӱ ишчизи (1982), АР-дыҥ калыгыныҥ бичиичизи (2004), Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган премияныҥ лауреады (2005), Албатылык тӱрк академияныҥ академиги[1]. Сӧӧги — тӧӧлӧс.

Аржан Оинчинович Адаров
Чыккан ӧйи јаан изӱ айдыҥ 15 кӱни 1932(0007-15-1932)
Чыккан јери
Божогон ӧйи кичӱ изӱ айдыҥ 9 кӱни 2005(0006-09-2005) (72 јаш)
Ороон
Иш-тоштыҥ бӱдӱми бичиичи
Кайралдары ла премиялары
орден Почёта орден Дружбы народов медаль ордена «За заслуги перед Отечеством» II степени медаль «За трудовую доблесть»
заслуженный работник культуры РСФСР

Биографиязы тӱзедер

Аржан Ажаров[2] кичӱ изӱ айдыҥ 15-чи кӱнинде 1932 јылда Кайырлык јуртта чыккан. Областной школды божодып, 1952 јылда Л. В. Кокышев, Э. М. Палкинле кожо А.М. Горькийдиҥ адыла адалган Литературный институтка кирген, 1957 јылда једимдӱ божодып јат (прозаныҥ чӱмдемел семинары, башкараачызы ― литературовед профессор Н. И. Замошкин).

«Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ корреспондентти болуп иштеген. 19671972 jj. редактор, оноҥ баш редакторы. Горно-Алтайсктагы бичик чыгартуныҥ баш редакторы. бичиичи биригӱниҥ литература аайынча консультанты (19851987), «ГТРК Туулу Алтайдыҥ» председатели (19871994), АР-дыҥ бичиичилер биригӱзиниҥ председатели (19942005), «Алтай Телекей — Мир Алтая» деп литература-кееркемел журналдыҥ тӧзӧӧчизи, баш редакторы (20012005).

Аржан Адаров 2005 јылда 72 јаштуда јада калган.

Јайаандык ижи тӱзедер

Баштапкы јуунтызы «Ырысту јӱрӱм» 1950 јылда кепке базылган. 25-теҥ ажыра ӱлгерлик јуунтылары чыккан: «Урсул» (1956), «Јӱрегимниҥ кожоҥы» (1958), «Кӧчкӱндер» (1966), «Алтын јерим ― Алтайым» (1976), «Тонйукук» (1971), «Улуска айткан сӧзим» (1981), «Јаҥарым мениҥ канадым» (1988) о.ö.

1990 jj. сонеттер «Сӱӱштиҥ куулары» (1997), ӱлгерлик чӱмдемелдери: «Каан кызы јаражай» (1995), «Кӱл-тегинниҥ кӧлӧткӧзи» ле о.ö.

Ӱлгерлер ле кожо прозада база бичийт: куучындары «Бурылганы» (1960), «Тӱндеги јылдыстар» (1961); повесть «Амаду» (1964), «Јаан телекейге јол» (1979); роман «Ӧлӱмниҥ чаҥкыр кужы» (1993), «Јӱрек ӧртӧгӧн от» (2001).

2012 јылда очерктери «Кан-Куурай» кепке чыгат.

Драмада пьесалары «Саҥ башка кижи» (1983), «Абайымныҥ кижи алганы» (1986), «Ӧч»; трагедия «Каганаттаҥ ийген самара» (2000).

Аржан Адаров гран ажыра, орыс ла совет литератураныҥ классиктериниҥ чӱмдемелдерин эрчимдӱ кӧчӱрген: «Овод» Э. Л. Войнич (1960), «Страшная месть» Н. В. Гоголь (1962), «Чапаев» Д. А. Фурманов, «За свободу степей» И. Ессенберлин, «Отец и сын» Г. М. Марков, «Чактаҥ узун кӱн» (И дольше века длится день) Ч. Т. Айтматов ло ӧскӧлӧри.

Оныҥ чӱмделгези Союз ла гран ажыра кӧп тилдерле чыгып турган. 1971 јылда казах тилле «Алтайские мотивы» деп бичиги, 1983 јылда тыва тилле «Вечные горы» деп јуунтызы.

2022 јылда јаан изӱ айдыҥ 15 кӱнинеҥ ала А.В.Анохинниҥ адыла адалган музейде[3] Аржан Адаровтыҥ 90 јажына учурлалган кӧрӱ ачылган, ондо бичиичиниҥ јӱрӱми, јайаандык ижи керегинде, ӱлгерлериниҥ, поэмаларыныҥ колбичимелдери ле о.ӧ. материалдар тургузылган.

Кайралдары тӱзедер

  • 1992 ― Орден Дружбы народов
  • 1997 ― «За заслуги перед Отечеством» II степень
  • 1999 ― А. С. Пушкинниҥ 200 јылдыгына учурлай алтын медаль.
  • 2003 ― Орден Почета
  • 2004 ― Орден Дружбы

Кереес тӱзедер

  • Горно-Алтайск калада А. О. Адаровтыҥ адыла адалган ором.
  • Јаткан туразында В.О.Адаровтыҥ сӱри јуралган доско кондырылган (2022).

Ајарулар тӱзедер

Тайантылар тӱзедер