Улаганныҥ јурт јеезези
Улаганныҥ јурт јеезези (орустап Улаганское сельское поселение) — Россия Федерацияда Алтай Республиканыҥ Улаган аймагында муниципал тӧзӧлмӧ. Администрациялык тӧс јери — Улаган јурт «Муниципал тӧзӧлмӧлӧрди јӧптӧп, олорго келиштире статус ла гран-кыйулар тургузары» деп Алтай Республиканыҥ 2005 јылда чаган айдыҥ 13 кӱнинде чыккан Јасагы № 10-Р3 аайынча Акташтыҥ јурт јеезези јурт јеезезине статус ла гран-кыйулар тургузылган[4].
| Россияныҥ јурт јеезези | |
| Улаганныҥ јурт јеезези | |
|---|---|
орустап Улаганское сельское поселение | |
| 50°37′00″ с. ш. 87°57′00″ в. д.HGЯO | |
| Эл-тергее |
 Россия |
| Муниципал тӧзӧлмӧзи |
Алтай Республикада Улаган аймак |
| Кирет | 1 јурт |
| Тӧс јурт | Улаган |
| Тӱӱкизи ле географиязы | |
| Текши јери |
447,00[1] км² км²
|
| Бийиги | |
| • Ортозындагы | 1231[2] м |
| Ойдиҥ поязы | MSK+7 |
| Эл-јон | |
| Эл-јонныҥ тоозы |
↗4085[3] кижи (2021)
|
| Эл-јонныҥ ныктазы | 9,14 кижи/км² |
| Ук-калыктар | алтайлар, телеҥиттер ла о.ӧ. |
| Кудай јаҥы | христиан јаҥ, кам јаҥ |
| Окылу тил | орус, алтай |
| Тоолорлу идентификаторлор | |
| МТТК-ныҥ коды | 84630435 |
| Телефонныҥ коды | +7 38846 |
| Почтаныҥ индекси | 649750 |
| Кӧлӱктиҥ коды | 04 |
| Официальный сайт | |
 |
|
Географиязы тӱзедер
Улаганныҥ јурт јеезези Туулу Алтайдыҥ кӱнчыгыш келтейинде, Башкуш суу ла Јаан Улаган деп суулардыҥ бириккунинде, Улаганныҥ трагыныҥ 51-чи км., Акташ јанынаҥ Улаганныҥ боочызын ашса ла ырак јокто турат. Јуртта 64 ором: Јараттай, И.Ортонуловтыҥ, В.Шукшинниҥ, Кӱреелей, Кокышевтиҥ, Јеҥӱниҥ 70 јылдыгыныҥ, Алтай, С.П.Кончубаевтиҥ, Сибирдиҥ, Чӧбӧлкӧптиҥ кош оромы ла о.ӧ. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1231 метрге бийик[5]. Климады кезем-континентал. Кыш сӱреен соок, кату болот. Кезик јылдарда чаган айда эҥ ле тыҥ соок -50 де, -60 да градуска тӱжӱп турар, је ойто Чолушман ӧзӧктӧ ондый сооктор јок, кыш јымжак. Јакалай тӱндӱктиҥ ле Ырак кӱнчыгыштыҥ јерлерине тӱҥейлеген. Кышкыда тӱндӱк аймактарга кӧрӧ тыҥ сооктор болот. Кыш узун, тыҥ соокторлу, салкындарлу болот. Јай кыска, серӱӱн, кей кургак. Кейдиҥ ортојылдык кеми -1,1 °С, бир јылдыҥ туркунына эҥ ле бийик температура 34 °С, эҥ ле соок температура -58 °С, јердиҥ кыртыжыныҥ ортојылдык температуразы -3 °С, баштапкы сооктор келер кӱндер 30.05/01.09, Соок јок кӱндер 93, јут-чыктыҥ ортојылдык кеми 292 мм, салкынныҥ ортојылдык кеми — 1,6 м/с, 15 м/с тыҥ салкынду кӱндер 3,2. Кар кышкыда узак јатпайт, салкын учура берет. Чолушман ичиниҥ айы-кӱни эмеш јымжак болот Улаган јаар јерлерге кӧрӧ.
Јурт јеезеге кирет тӱзедер
| № | Јон јаткан јер | Јон јаткан јердиҥ бӱдӱми | Эл-јонныҥ тоозы |
|---|---|---|---|
| 1 | Улаган | јурт, администрациялык тӧс јер | ↗4085[3] кижи |
Эл-јон тӱзедер
| Эл-јонныҥ тоозы | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010[6] | 2011[7] | 2012[8] | 2013[9] | 2014[10] | 2015[11] | 2016[12] | 2017[13] | 2018[14] | 2019[15] | 2020[16] | 2021[3] |
| 3222 | ↗3226 | ↗3270 | ↗3346 | ↗3441 | ↗3465 | ↗3516 | ↗3640 | ↗3771 | ↗3844 | ↗3936 | ↗4085 |
Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 2609 кижи болгон, олордыҥ алтайлар, орустарла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон[17].
Окылу тил: орус, алтай[18].
Инфраструктуразы тӱзедер
- Улаган аймактыҥ ла јурт јеезениҥ администрациялары;
- 1 орто ӱредӱлӱ школ;
- 1 кӱӱлик сургал (муз.школа);
- 1 аймактыҥ библиотеказы;
- 1 музей;
- 1 балдардыҥ туразы;
- 1 аймактыҥ эмчилиги;
- 1 спортшкол;
- 1 стадион;
- 1 культураныҥ байзыҥы;
- 1 почта;
- 4 ашкана;
- 5 конор тура;
- 1 СТО;
- 2 АЗС;
- 5 магазин.
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи тӱзедер
-
Природный парк «Ак Чолушпа» -
Улаган -
Улаган -
Улаган -
Улаган -
Улаган
Ајарулар тӱзедер
- ↑ Республика Алтай. Общая площадь земель муниципального образования
- ↑ Цитированиениҥ јастыразы Неверный тег
<ref>; для сносокВысота н/у моряне указан текст - ↑ 3,0 3,1 3,2 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (орус.). Дата обращения: кандык айдыҥ 27 кӱни, 2021. Архивировано кӱӱк айдыҥ 2 кӱни, 2021 јыл.
- ↑ Закон Республики Алтай от 13 января 2005 года № 10-РЗ «Об образовании муниципальных образований, наделении соответствующим статусом и установлении их границ»
- ↑ Улаган
- ↑ Численность и размещение населения. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года по Республике Алтай. Том 1. Дата обращения: кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014. Архивировано кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2013 года по населённым пунктам Республики Алтай. Дата обращения: сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013. Архивировано сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года по муниципальным образованиям Республики Алтай
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: кӱчӱрген айдыҥ 16 кӱни, 2013. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 16 кӱни, 2013 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам за 2012-2014 годы. Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014. Архивировано кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: куран айдыҥ 6 кӱни, 2015. Архивировано куран айдыҥ 6 кӱни, 2015 јыл.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (орус.) (31 јаан изӱ ай 2017). Дата обращения: јаан изӱ айдыҥ 31 кӱни, 2017. Архивировано јаан изӱ айдыҥ 31 кӱни, 2017 јыл.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (орус.). Дата обращения: јаан изӱ айдыҥ 25 кӱни, 2018. Архивировано јаан изӱ айдыҥ 26 кӱни, 2018 јыл.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (орус.). Дата обращения: јаан изӱ айдыҥ 31 кӱни, 2019.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (орус.). Дата обращения: ӱлӱрген айдыҥ 17 кӱни, 2020. Архивировано ӱлӱрген айдыҥ 17 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Коряков Ю. Б. База данных «Этно-языковой состав населённых пунктов России».
- ↑ Закон Республики Алтай от 3 марта 1993 года N 9-6 «О языках народов, проживающих на территории Республики Алтай» (с изменениями на 27 ноября 2020 года)