Кор-Кобы
Кор-Кобы (орустап Кара Кобы) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Оҥдой аймагында Јолоныҥ јурт јеезезине кирет.
| Јурт | |
| Кор-Кобы | |
|---|---|
| орустап Кара Кобы | |
| 50°48′56″ с. ш. 85°34′46″ в. д.HGЯO | |
| Эл-тергее |
 Россия |
| Федерацияныҥ субъекты | Алтай Республика |
| Муниципал аймак | Оҥдой |
| Јурт јеезе | Јолоныҥ |
| Тӱӱкизи ле географиязы | |
| Бийиги | 1040[1] м |
| Климады | орто-континентал |
| Ойдиҥ поязы | UTC+7:00 |
| Эл-јонныҥ тоозы | |
| Эл-јонныҥ тоозы | ↗244[2] кижи (2016) |
| Ук-калыктар | алтайлар 100 %[3] |
| Окылу тил | алтай, орус |
| Тоолорлу идентификаторлор | |
| Телефонныҥ коды | +7 38845 |
| Почтаныҥ индекси | 649433 |
| АТТК-ныҥ коды | 84220810002 |
| МТТК-ныҥ коды | 84620410106 |
| Номер в ГКГН | 0153871 |
|
|
|
.svg)
Этимологиязы
тӱзедерКор-Кобы орустап рыжевато-желтоватый или без растительности лог[4].
Кара кобы орустап черный лог, ложбина, лог с густым лесом[4].
Коргобы, Кор Кобы (кор — ас, кичинек, тапчы, јетпес, тӱрген божой берер).
Физико-географиялык темдектери
тӱзедерГеографиязы
тӱзедерЈурт Алтай Республиканыҥ чике ортозында, Теректиниҥ, Јал-Мӧҥкӱниҥ, Ӱч-Эҥмектиҥ сындарыныҥ эдегинде, Урсул сууныҥ јарадында турат. Туралу кобы, Мӱркӱттӱ кобы, Койонду кобы, Шагым. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1040 метрге бийик[1].
Климады
тӱзедерКлимады орто-континентал[5]. Кейдиҥ ортојылдык температуразы −4,2 °С, изӱ кӱндердиҥ температуразыныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, эҥ ле соок температураныҥ алтыгы учы −54 °С, јердиҥ ортојылдык температуразы 0 °С, јыл ичинде калганчы соок кӱн ле баштапкы соок кӱн 02.06/30.08, јыл ичинде соок јок кӱндердиҥ тоозы 87, јут-чыктыҥ кеми бир јылга 345 мм, салкынныҥ ортојылдык тӱргени 1 м/с, тыҥ салкынду кӱндердиҥ тоозы 13,1 (15 м/с тӱрген салкынду)[6].
Аҥ-куштары
тӱзедерТайгалары аҥдык јер, айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, киш, тийиҥ, койон ло јӱзӱн-јӱӱр оок аҥдар куштар јӱрет. Тооргы астаган учун[7].
Куштардаҥ кедери тарал, каргаа, ӱкӱ, кӱӱк, тейлеген, талеҥко, јелечи, чай, торлоо, бӧднӧ, кӱртӱк јӱрет. Кезик куштар тоозы астаганыла база «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген: мечиртке, мӱркӱт, тарбалјы, каркыраа, турна[8].
Ӧзӱмдери
тӱзедерАйландыра ӧскӧн агаштардыҥ кӧп нургуны карагай, јойгон агаш. Суујакалай чиби, тал, каргана, кайыҥ агаштар ӧзӧт, бийиктей тытла кожо мӧш ӧзӧт[9]. Тайга -тажы јиилектӱ, бороҥот, уйкӧс, тийиҥкат, кызылгат, тайабаш, калба, кӧжнӧ дӧ кӧп ӧзӧт[9].
Чыкту ла кӧлӧткӧлӧй јерде ӧлӧҥ бийик болуп ӧзӧт, комургай, кулузын, кылбыш, башка-башка чечектер: буланат, балузын, быркырууш, саргай, кандык, кӱӱктаман, кӱнкајы ла о.ӧ. «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген ӧзӱмдер кӧп, олордыҥ тоозында: арчын, алтын тазыл, марал чечек, кызыл тазыл ла о.ӧ.[10].
Јери ле јолдоры
тӱзедерЈуртта 5 ором: Јиитердиҥ, Јаҥы, Меесте, Тӧс, Јолјаны. Јурт ажыра регионал учурлу «Јабаган-Туйакты» деп (84К-132 деп идентификационный темдектӱ) јол ӧдӧт. Эл-транспорттыҥ токтодузы — «Кор-Кобы», Јакалай јолдор.
| Кор-Кобы јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире | |
| Администрациялык тӧс јер Јоло | 6,7 км |
| Аймактыҥ тӧс јери Оҥдой | 46 км |
| Республикан тӧс кала Улалу | 200 км |
| Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы | 290 км |
| Тергеениҥ тӧс калазы Москва | 4000 км |
| Чуйдыҥ трагы (Р-256) 612,0 км-деҥ | 21 км |
Тӱӱкизи
тӱзедерЈурт 1934 јылда тӧзӧлгӧн.
Эл-јон
тӱзедер| Эл-јонныҥ тоозы | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010[11] | 2011[12] | 2012[12] | 2013[12] | 2014[13] | 2015[14] | 2016[2] |
| 237 | ↘236 | ↗237 | ↘234 | →234 | ↗242 | ↗244 |
Ук-калыктары
тӱзедер2002 јылдыҥ тооалыжыла јуртта 262 кижи болгон, 100 % алтайлар [3].
Окылу тил: орус, алтай[15].
Инфраструктуразы
тӱзедер- МБУ баштамы школ;
- эмчилик;
- јурттыҥ клубы;
- библиотека;
- магазин;
- стадион.
Экономиказы
тӱзедерМал азыраары. Крестьян-фермер ээлемдер. Таҥынаҥ аргачылар (ИП).
Кереестер
тӱзедерТӱӱкилик
тӱзедерАрхеологиялык
тӱзедерСкобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте[16].
Ар-бӱткендик
тӱзедер- Байлу туу;
- Тоҥбок суу.
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
тӱзедерЈарлу улузы
тӱзедер- Марков Ш. (1889—26.06.1977) — кайчы, чӧрчӧкчи ле соојынчы, јарлык, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы[17];
- Кыдыева, С. К., кыс ӧбӧкӧзи Петешева, алтай ады Кӧмӱрчи (1954) — журналист, ӱлгерчи, Иркутский государстволык университетти божоткон. Россия Федерацияныҥ нерелӱ журналисти[18] . «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязында 1979 јылдаҥ ала иштеген. Россия Федерацияныҥ ла Алтай Республиканыҥ журналисттериниҥ Биригӱлериниҥ турчызы, Россия Федерацияныҥ культуразыныҥ кӱндӱлӱ ишчизи (2003), Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ экинчи ле ӱчинчи созывтарыныҥ депутады болгон, ӱлгерлерлӱ, очерктерлӱ бир канча јуунтылардыҥ авторы, алтай јаҥар кожоҥдордыҥ јуунтыларыныҥ тургузаачызы. Кӧп тоолу кайралдар алган.
Ајарулар
тӱзедер- ↑ 1,0 1,1 Кара-Кобы
- ↑ 2,0 2,1 Оценка численности постоянного населения Республики Алтай по населённым пунктам за 2012-2016 годы. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016. Архивировано кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016 јыл.
- ↑ 3,0 3,1 Коряков Ю. Б. База данных «Этно-языковой состав населённых пунктов России».
- ↑ 4,0 4,1 Молчанова О. Т. Топонимический словарь Горного Алтая / А.Т. Тыбыкова. — Горно-Алтайск: Горно-Алт. отд. Алт.кн.изд-ва, 1979. — 397 с.
- ↑ Архив погоды Онгудайский район (недоступная ссылка). Дата обращения: јаҥар айдыҥ 2 кӱни, 4171. Архивировано 1419269678.
- ↑ Оҥдой. Климат
- ↑ Красная книга Республики Алтай: животные / Горно-Алтайский гос. ун-т. СО РАН. Центральный сиб. бот. сад. Горно-Алтайский бот. сад. — 3-е изд., перераб. и доп. — Горно-Алтайск: ГАГУ, 2017. — 368 с. — ISBN 978-5-93809-086-6. — Текст: электронный
- ↑ Торбоков Т. Алтайдыҥ аҥ-куштары. Звери и птицы Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020
- ↑ 9,0 9,1 Торбоков Т. Алтайдыҥ ӧзӱмдери. Растения Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020.
- ↑ Красная книга Республики Алтай: растения / Горно-Алтайский гос. ун-т. СО РАН. Центральный сиб. бот. сад. Горно-Алтайский бот. сад. — 3-е изд., перераб. и доп. — Горно-Алтайск: ГАГУ, 2017. — 267 с.: ил. — Библиогр.: с. 233—256. — ISBN 978-5-93809-086-6. — Текст: электронный
- ↑ Численность и размещение населения. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года по Республике Алтай. Том 1. Дата обращения: кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014. Архивировано кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2013 года по населённым пунктам Республики Алтай. Дата обращения: сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013. Архивировано сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам за 2012-2014 годы. Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014. Архивировано кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам Республики Алтай за 2011-2014 годы. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2015. Архивировано кандык айдыҥ 16 кӱни, 2015 јыл.
- ↑ Закон Республики Алтай от 3 марта 1993 года N 9-6 «О языках народов, проживающих на территории Республики Алтай» (с изменениями на 27 ноября 2020 года)
- ↑ 16,0 16,1 16,2 Ойношев В. П., Урбанова С. Е. Свод обьектов культурного наследия Республики Алтай. — Горно-Алтайск: АУ РА «АКИН РА», 2013.
- ↑ Алтай кайчылар
- ↑ Кыдыева С. К.