Кӧксу (Аркыттыҥ кош суузы)
Кӧксу (орустап Коксу) — Россияда Алтай Республиканыҥ јаан сууларыныҥ бирӱзи. Туулу Алтайдыҥ тӱштӱк-кӱнбадыш јанында Кадын-Бажы сын-тайгада Кӧксу деп аташ кӧлдӧҥ чыгара агат. Оноҥ бу суу Самакыныҥ чӧлинде Аркыт сууга келип, сол јанынаҥ кожулат. Орто келтеҥи — 22 м/км, узуны — 52 км, ортојылдык аккан суузыныҥ кеми — 15 м³/сек, јериниҥ текши кеми — 1840 км².
| Кӧксу (Аркыттыҥ кош суузы) | |
|---|---|
| rus Коксу | |
| Характеристиказы | |
| Узуны | 52 км |
| Бассейн | 1840 км² |
| Сууныҥ чыгымы | 15 м³/с |
| Водоток | |
| Бажы | Коксу |
| • Бийиги | 2062 м |
| • Координаталары | 49°37′35″ с. ш. 86°42′46″ в. д.HGЯO |
| Оозы | Аргут |
| • Бийиги | 1502 м |
| • Координаталары | 49°46′05″ с. ш. 87°15′14″ в. д.HGЯO |
| Сууныҥ келтеҥи | 22 м/км |
| Турган јери | |
| Суузыныҥ системазы | Аргут → Кадын → Оп → Карский талай |
| Ороон | |
| Регион | Алтай Республика |
| Аймак | Кош-Агаш аймак |
|
|
|
 — бажы,  — оозы |
|
| Код ГСР | 13010100312115100004639 |
Этимология
тӱзедерКӧк — орустап голубой цвет, суу — орустап вода, река (тюрк.), Кӧк суу орустап голубая вода.
Физико-географиялык темдектери
тӱзедерГидрологиязы
тӱзедерКӧксу Кадын-Бажыныҥ сын-тайгаларында јаткан Кӧксу деп аташ кӧлдӧҥ чыгыра агат. Ӱкек деп плоскогорьениҥ јаныла агып, Самакыныҥ чӧлине келип, Аркыттыҥ суузына сол јанынаҥ кожулат. Узуны — 52 км, орто келтеҥи — 22 м/км, ортојылдык аккан суузыныҥ кеми — 15 м³/сек, јериниҥ текши кеми — 1840 км².
Сууныҥ агынында беш башка бӧлӱк темдектелет:
- Баштапкы бӧлӱк: Кӧксу кӧлдӧҥ чыгып, ӱч километр кире јерде сууныҥ агыны тыҥ эмес, араай, јайым агат, тууразы чичке, тайа-јыралардыҥ ортозыла агып барат.
- Экинчи бӧлӱк: Орошаган деп кош суузына јетире. Јердиҥ келтеҥи јаан, кӧп таштар, је суу ондый ла јаан эмес, баштапкы ла бӧлӱкту ушкуш.
- Ӱчинчи бӧлӱк: Каньонго јетире. Суу јалбак јайым ӧзӧклӧ агат, табынча суузы кӧптӧйт, бир канча бозоголор ло шивер.
- Тӧртинчи бӧлӱк: 400 м каньон. Бир канча бозоголор, учарсуу бӱдӱмдӱ, бийиги 3 метрге јетире.
- Бежинчи бӧлӱк: Аркыт сууга кирерге јетире. Бозоголор ло шиверлер.
Балыктары
тӱзедерКӧксу балыгыла бай, мында чараган, јылмай, сӧлӧм, чабак деп калыктар бар.
Кош суулары
тӱзедерКӧксуныҥ кош суулары (бажынаҥ оозына јетире):
- ← сол кош суузы
→ оҥ кош суузы
- → Игнатиха орустап Игнатиха;
- ← Оршаган орустап Орошаган;
- → Звончиха орустап Звончиха;
- ← Кошбулак орустап Кошбулак;
- ← Богулак орустап Богулек;
- ← Акбулак орустап Акбулак;
- → Кужуртубулак орустап Кужуртубулак;
- ← Чолак-Булак орустап Чолак-Булак;
- → Ӱстӱги Арчалу орустап Верхняя Арчалу;
- → Алтыгы Арчалу орустап Нижняя Арчалу;
- ← Јеерентай орустап Дирентай;
- → Каша басы орустап Кашабасы.
Россияныҥ тергеелик суу реестрында
тӱзедерАрасейдиҥ суу реестрында (орустап государственного водного реестра России) Кӧксу деп суу Ӱстӱгиобской бассейновый округка кирип јат. Кадынныҥ сууээлем бӧлӱгине кирип, Бий ле Кадынныҥ коолында (бассейнде) деп чотолот. Ӱстӱги Оп сууныҥ бассейны Эрчиш сууныҥ киргенине јетире[1].
Јараттай јурттар
тӱзедерКӧксуныҥ јарадында турган јурттар: Кӧксу-Оозы јурт, Ак-Сас, Кызыл-Јар, Амыр, Јӱс-Тыт, Тӧгӧрик.