Агайры (суу)
Агайры (орустап Акайры[1][2]) — Россияда Алтай Республиканыҥ Кош-Агаш аймагында суу.
| Агайры | |
|---|---|
| орус. Акайры | |
| Характеристиказы | |
| Узуны | 15 км |
| Водоток | |
| Бажы | |
| • Бийиги | 2431 м |
| • Координаталары | 50°02′38″ с. ш. 88°01′27″ в. д.HGЯO |
| Оозы | Кызылшыҥ |
| • Турган јери | 16 км оҥ јаратла |
| • Бийиги | 2094 м |
| • Координаталары | 50°03′15″ с. ш. 88°11′32″ в. д.HGЯO |
| Турган јери | |
| Суузыныҥ системазы | Кызылшыҥ → Чаганузун → Чуй → Кадын → Оп → Карский талай |
| Ороон | |
| Регион | Алтай Республика |
| Аймак | Кош-Агаш аймак |
|
|
|
 — бажы,  — оозы |
|
| Код ГСР | 13010100312115100005599 |
Этимологиязы
тӱзедерАк — орустап белый, айры — сууныҥ айрызы орустап протока, эмезе јердиҥ адыла Агайры деп адалган, орустап белая протока [3], тоштоҥ кайылып бӱткен, ак, аксымак Агайры (суу) [4].(ӧскӧ бичигени Аргайры).
Физико-географиялык темдектери
тӱзедерСуу Кош-Агаш аймактыҥ мӧҥкӱ тайгаларынаҥ агып тӱжет, Чуйдыҥ суузына оҥ јанынаҥ келип кирет. Сууныҥ бажы Кызылшыҥ сууныҥ оҥ јанында 16 км кире јердеҥ чыгат. Агайры сууныҥ узуны 15 км. Бу сууны кайылган тош ло кардыҥ, јаҥмырдыҥ суулары толтырат. Суузы боро, соок (10—15 °С). Кӱчӱрген айдыҥ бажында (кезикте јаҥар айдыҥ бажында) сууга тош тура берет, кандык айдыҥ бажында сууныҥ тожы тӱжет. Сууныҥ башталганы талайдыҥ кемјӱзинеҥ 2431 метрге бийик, оозы — 2094,4 м бийик[5].
Јуук деген јон јаткан јерлер Чаган-Узун, Белтир јурт.
Суу реестрдиҥ чотогоныла
тӱзедерРоссияныҥ государстволык сууныҥ реестры аайынча Верхнеобский бассейновый округка кирет, сууээлем бӧлӱги — Кадын, суу подбассейны — Бий ле Кадын. Суу бассейны — (Ӱстӱги) Оп суунаҥ ала Эрчишке киргенине јетире[6].
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
тӱзедерАјарулар
тӱзедер- ↑ Государственный каталог географических названий (ГКГН) / Республика Алтай/ Акайры (№ 0154071) (недоступная ссылка). Дата обращения: 1631799111. Архивировано 1631796460.
- ↑ Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 1. Горный Алтай и Верхний Иртыш / под ред. В. В. Зееберг. — Л.: Гидрометеоиздат, 1966. — 216 с.
- ↑ Молчанова, 1979, с. 124.
- ↑ В.В. Сапожников. По русскому и монгольскому Алтаю / Под науч. ред. и с коммент. В. В. Обручева; Вступ. ст. Н. В. Сапожниковой. — М.: Географгиз, 1949. — С. 580. — 58 с.
- ↑ Лист карты M-45-69. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1982 год. Издание 1985 г.
- ↑ Государственный водный реестр РФ: Аргайры. Архивировано јаан изӱ айдыҥ 19 кӱни, 2012 јыл.
Литературазы
тӱзедер- Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 1. Горный Алтай и Верхний Иртыш / под ред. В. В. Зееберг. — Л.: Гидрометеоиздат, 1966. — 216 с.
- Молчанова О. Т. Топонимический словарь Горного Алтая. — Горно-Алтайск: Горно-Алтайское отделение Алтайского книжного издательства, 1979. — 395 с. — 5000 экз.